به استناد تبصره 1 قانون تشکیل سازمان پدافند غیرعامل کشور - مصوب مجلس شورای اسلامی - و ماده 9 اساسنامه این سازمان - مصوب مقام معظم رهبری - نودمین جلسه کارگروه (کمیته) دائمی پدافند غیرعامل کشور در تاریخ 1403/08/29 تشکیل گردید و پیشنهاد سازمان پدافند غیرعامل در خصوص اجرای نحوه اعمال الزامات و ملاحظات پدافند غیرعامل در بخش غیردولتی را بررسی و به شرح زیر تصویب نمود:
مقدمه
این دستورالعمل در راستای مصون سازی زیرساخت های با اهمیت بالا در بخش غیردولتی و دفاع یکپارچه و منسجم در برابر تهدیدات و مخاطرات دشمن بر دارایی های این بخش و همچنین نحوه اعمال الزامات و ملاحظات پدافند غیرعامل در بخش های غیردولتی از جمله نهادهای عمومی، غیردولتی، زیرساخت های واگذار شده بر اساس اصل 44 قانون اساسی و مانند آن و حصول اطمینان از آمادگی آنها در برابر تهدیدات و مخاطرات انسان ساخت مبتنی بر قوانین و مقررات، نوع مالکیت و سطح اهمیت زیرساخت ها، تهیه و تنظیم شده است.
ماده 1- تعاریف و اختصارات
1) کارگروه (کمیته) داِئمی: کارگروه (کمیته) دائمی پدافند غیرعامل کشور
2) سازمان: سازمان پدافند غیرعامل
3) دستگاه اجرایی: دستگاه های اجرایی موضوع ماده 5 قانون مدیریت خدمات کشوری مصوب 1386/07/08 و ماده (29) قانون برنامه پنج ساله ششم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران
4) بخش غیردولتی: انواع شرکت ها، موسسات، سازمان ها، نهادها، تشکل ها، انجمن ها، جمعیت ها، کانون ها و شوراهایی که دارای مجوز قانونی برای فعالیت هستند به استثنای وزارتخانه ها، موسسات و شرکت های دولتی مشول مواد (1)، (2) و (3) قانون مدیریت خدمات کشوری و نهادهای عمومی غیردولتی که بیش از پنجاه درصد از بودجه سالانه آنها از محل منابع دولتی تآمین می‌شود.
5) شرکت مادرتخصصی: دستگاه اجرایی که در یک حوزه تخصصی و عرصه مشخص، امور سیاست گذاری، تنظیم مقررات و ضوابط تخصصی و سایر امور اِعمال حکمرانی ملی در این حوزه را به عهده دارد، از قبیل شرکت توانیر، شرکت ملی نفت ایران، شرکت مهندسی آب و فاضلاب کشور، شرکت ملی گاز ایران و سایر.
6) بخش خصوصی: به واحدها یا مجموعه اشخاصی که دارای شخصیت حقوقی و حقیقی هستند و در حوزه تولید یا خدمات بخش غیردولتی با هدف کسب سود در قالب کسب و کارهای کوچک، متوسط و بزرگ، فعالیت می کنند اطلاق می‌شود.
7) زیرساخت های با اهمیت بالا: به مجموعه ای از مراکز و تاسیسات زیربنایی و شریان های عمده که خدمات و نیازهای ضروری و اساسی کشور را به مردم و جامعه ارائه می کنند و در سطوح حیاتی، حساس، مهم و قابل حفاظت دسته بندی می‌شوند، اطلاق می‌گردد.
ماده 2- مبانی استنادی
1) قانون تشکیل سازمان پدافند غیرعامل کشور
2) قانون اجرای سیاست های کلی اصل 44 قانون اساسی
3) قانون فهرست نهادها و موسسه های عمومی غیردولتی
4) قانون احکام دائمی برنامه های توسعه کشور - بند (الف) ماده 65
5) قانون احکام دائمی برنامه های توسعه کشور - ماده 58
6) قانون الحاق برخی مواد مقررات مالی دولت - ماده 23
7) اساسنامه سازمان پدافند غیرعامل کشور
8) مصوبات کمیته دائمی پدافند غیرعامل کشور
9) تعهد موضوع قرارداد واگذاری مراکز دولتی به بخش خصوصی (در اجرای اصل 44 قانون اساسی)
10) سایر قوانین و مقررات موضوعه کشور
ماده 3- حوزه شمول
این دستورالعمل برای کلیه دستگاه های اجرایی و بخش های غیردولتی (در چارچوب قوانین و مقررات) لازم الاجرا می‌باشد. تمشیت و راهبری اجرای آن در نیروهای مسلح (با رعایت مفاد این مصوبه) از طریق شورای راهبردی پدافند غیرعامل نیروهای مسلح انجام می‌شود.
ماده 4-هدف
هدف از تدوین این دستورالعمل ایجاد وحدت رویه، یکپارچگی و هم افزایی در برنامه ها و اقدامات پدافند غیرعامل در بخش غیردولتی و حصول اطمینان از اجرای الزامات و ملاحظات، ضوابط و استانداردهای پدافند غیرعامل در زیرساخت های با اهمیت بالا در این بخش، در برابر تهدیدات و مخاطرات انسان ساخت است.
ماده 5- منظور
1) تبیین چگونگی اعمال و ترسیم الگوی اجرای ضوابط و مقررات پدافند غیرعامل در بخش غیردولتی
2) سطح بندی مراکز زیر ساختی بخش غیردولتی
3) حصول اطمینان از آمادگی مراکز زیرساختی بخش غیردولتی
4) آموزش عمومی، ترویج و فرهنگ سازی مفاهیم پدافند غیرعامل در بخش غیردولتی
ماده 6- اصول احکام
1) یکپارچگی، هماهنگی و هم افزایی
2) پیش بینی و پیشگیری
3) خودحفاظتی
4) محرمانگی تخصصی
5) تبعیت از ضوابط و مقررات تخصصی
6) صیانت از دارایی ها
7) تاب آوری و تداوم کارکرد
8) تامین امنیت متناسب با سطح اهمیت
9) مدیریت ریسک و کنترل مخاطرات
10) کاهش مستمر آسیب پذیری ها
11) آمادگی مستمر و بسیج منابع
12) تسهیل گری و حمایت
ماده 7- تهدیدات و مخاطرات
تهدیدات موضوع این دستورالعمل شامل انواع تهدیدات دشمن و سلاح های نامتعارف نظیر هسته ای، الکترونیکی، زیستی، شیمیایی و یارانیکی (سایبری) و سایر تهدیدات نوین و نو پدید با منشا دشمن و ترکیبی ار آنهاست که با هدف تخریب و اختلال در عملکرد زیر ساخت ها در آینده با آن مواجه خواهیم شد. تهدیدات پایه مفروض در این دستورالعمل عبارتند از:
1) اقدامات تروریستی و ضد امنیتی
2) تهدیدات از درون دشمن پایه
3) عملیات پهپادی و ریزپرنده
4) مخاطرات ذاتی زیرساخت ها
5) تهدیدات سایبری مراکز بخش غیردولتی
6) اقدامات خرابکارانه (تهدیدات از درون)
7) تهدیدات ترکیبی
ماده 8- ماموریت
دستگاه های اجرایی با دریافت ابلاغ سیاست ها، اصول و الزامات و استانداردهای پدافند غیرعامل از سازمان، نسبت به سازماندهی، طرح ریزی، برنامه ریزی، هدایت، کنترل و نظارت، پیاده سازی ضوابط و رعایت الزامات پدافند غیرعامل در زیرساخت های با اهمیت بالای بخش غیردولتی زیر ربط، به شرح ذیل اقدام می کنند:
1) رصد و پایش و تشخیص تهدیدات زیرساختی و ارزیابی و تعیین تهدیدات پایه مترتب بر دارایی های بخش غیردولتی،
2) طبقه بندی و سطح بندی روز آمد زیرساخت ها و دارایی های حوزه های با اهمیت بالای بخش غیردولتی،
3) کاهش مستمر آسیب پذیری در زیرساخت های بخش غیردولتی متناسب با سطح اهمیت آن ها،
4) کاهش و خنثی سازی مخاطرات درونی و ذاتی زیرساخت های دارای پتانسیل خطر در زمان طراحی و ساخت توسط بخش غیردولتی،
5) بازرسی عملیاتی و احصاء آسیب پذیری ها و امن سازی اضطراری زیرساخت های کلیدی،
6) حصول اطمینان از پیاده سازی برنامه های عملیاتی زیرساختی، اجرای ضوابط پدافند غیرعامل و مصوبات کمیته دائمی و مصون سازی زیرساخت های بخش غیردولتی در برابر تهدیدات،
7) سازماندهی ظرفیت های بخش غیردولتی و هماهنگی و هم افزایی عملیاتی پاسخ در شرایط خاص و ایجاد آمادگی لازم در زیرساخت های با اهمیت بالا،
8) توانمندسازی مدیران و کارکنان بخش غیردولتی با آموزش، فرهنگ سازی و ترویج فرهنگ پدافند غیرعامل،
ماده 9- تدبیر و نحوه اجرا
سازمان بر اساس مصوبات کمیته دائمی و با همکاری دستگاه های اجرایی نسبت به تدوین و ابلاغ اصول، الزامات، ملاحظات، ضوابط تخصصی و فنی پدافند غیرعامل در سطوح راهبردی و عملیاتی به دستگاه های اجرایی اقدام می نماید. دستگاه های اجرایی و شرکت های مادرتخصصی هدایت کننده بخش های خصوصی در چارچوب سیاست ها و الزامات و ضوابط و ملاحظات ابلاغی سازمان در حوزه های با اهمیت بالا، نسبت به تدوین و تنظیم الزامات و ملاحظات و استانداردها و ضوابط تخصصی پدافند غیرعامل در حوزه های ذی ربط، اقدام می کنند. سازمان با همکاری دستگاه های اجرایی، اعمال الزامات و ملاحظات و ضوابط تخصصی پدافند غیرعامل زیرساخت های بخش غیردولتی را در گام های زیر راهبری، هدایت نظارت می نماید:
1) تدوین شیوه‌نامه های تخصصی پدافند غیرعامل: دستگاه های اجرایی از جمله شرکت های مادرتخصصی با تشکیل و سازماندهی کمیته پدافند غیرعامل خود، نسبت به تدوین شیوه‌نامه ها، استانداردها، و ضوابط فنی و تخصصی پدافند غیرعامل هر بخش، در چارچوب مصوبات کمیته دائمی و الزامات، ملاحظات و ضوابط تخصصی و فنی پدافند غیرعامل سازمان، اقدام و به بخش های غیردولتی ذی ربط ابلاغ می نماید.
مسئولیت اجرای الزامات، ملاحظات و ضوابط تخصصی و فنی پدافند غیرعامل در حوزه های ذی ربط با دستگاه های اجرایی و شرکت های مادرتخصصی بوده و پاسخگو هستند.
2) اجرا در بخش های غیردولتی: مسئولیت قانونی اجرای ضوابط و الزامات پدافند غیرعامل در زیرساخت های با اهمیت بالا و مراکز ضروری بخش غیردولتی به عهده بالاترین مقام مسئول است و باید پاسخگو باشد. بالاترین مقام مسئول در بخش غیردولتی با تشکیل و سازماندهی کمیته پدافند غیرعامل، نسبت به تهیه برنامه پدافند غیرعامل و تامین منابع مالی لازم برای اجرای آن اساس دستورالعمل ها و شیوه‌نامه های تخصصی پدافند غیرعامل ابلاغی از دستگاه اجرایی اقدام می نماید.
دستگاه های اجرایی از جمله شرکت های مادرتخصصی موظفند جزئیات چگونگی اعمال و اجرای موارد زیر را در زیرساخت های بخش غیر دولتی بر اساس مفاد سند نظام فنی تخصصی حفاظت از زیرساخت های کشور - مصوبه شماره 12922/1/60 مورخ 1402/08/01 کمیته دائمی پدافند غیرعامل کشور- و سایر الزامات و ضوابط پدافند غیرعامل به هر بخش، ابلاغ نموده و بر حسن انجام آن نظارت کنند:
الف- در زیرساخت ها و مراکز در حال بهره برداری:
1. شناسایی و ارزیابی تهدیدات و سناریو پایه
2. ارزیابی مخاطرات و ریسک
3. اَمن سازی اضطراری
4. کاهش و مدیریت ریسک
5. تهیه و تدوین طرح های عملیاتی
6. اجرا و پیاده سازی
7. نظارت بر اجرا
8) به روزرسانی و ارزیابی مجدد اقدامات
ب- در زیرساخت ها و مراکز جدید:
1. انجام مطالعات توجیهی و مکان یابی
2. ارزیابی دارایی ها
3. ارزیابی و برآورد تهدید و آسیب پذیری
4. ارزیابی و پایش مخاطرات
5. بررسی و ارزیابی پیامدها
6. ارزیابی و مدیریت ریسک
3) آموزش، فرهنگ سازی و توانمندسازی کارکنان: دستگاه های اجرایی از جمله شرکت های مادرتخصصی نسبت به آموزش، ترویج، فرهنگ سازی و توانمندسازی مدیران و کارکنان بخش های غیردولتی ذی ربط اقدام و با انجام بازرسی های عملیاتی از اعمال و اجرای ضوابط و مقررات پدافند غیرعامل در زیرساخت های با اهمیت بالا در این بخش ها اطمینان حاصل نمایند.
4) برنامه ریزی اجرایی، تمرین و رزمایش: همه واحدها و اشخاص بخش های غیردولتی دارای زیرساخت های با اهمیت بالا از جمله اتحادیه های صنفی، تعاونی ها و شرکت های دارای زیرمجموعه در بخش های غیردولتی ضمن تشکیل کمیته پدافند غیرعامل آن مجموعه نسبت به برنامه ریزی اجرایی، آموزش و تمرین و رزمایش تخصصی برای پیاده سازی اصول، ضوابط و الزامات پدافند غیرعامل و حصول اطمینان از اجرای آن در زیرمجموعه های خود اقدام و نتایج را به دستگاه های اجرایی گزارش نمایند. سازمان با راهبری رزمایش های پدافند غیرعامل بر اجرای ضوابط و آمادگی زیرساخت های بخش غیردولتی نظارت می کند.
5) نظارت: دستگاه های اجرایی نسبت به اجرای برنامه های پدافند غیرعامل و نظارت اجرایی و تدوین گزارش های نوبه ای از اقدامات انجام شده و تجزیه و تحلیل تخصصی در ارتقاء مصونیت، کاهش آسیب پذیری، ارتقاء تاب آوری در برابر انواع تهدیدات و مخاطرات در زیرساخت های بخش غیردولتی اقدام می کند.
6) بازرسی عملیاتی: دستگاه های اجرایی با همکاری سازمان به منظور حصول اطمینان از اجرای ضوابط و مقررات وضع شده، با بازرسی عملیاتی موردی و نوبه ای و نظارت در اجرا، گزارش میزان پیشرفت و هرگونه مشکلات و چالش های احتمالی در اجرا و تخلف و استنکاف از رعایت دستورالعمل ها را در بخش های غیردولتی احصاء و به سازمان و کمیته دائمی گزارش می نمایند.
تبصره- رعایت الزامات و ملاحظات پدافند غیرعامل در مورد فعالیت های مرتبط با سرمایه گذاران خارجی بر عهده دستگاه اجرایی ذی ربط و بخش غیردولتی متولی (کارفرما، مجری، ناظر) است.
ماده 10- وظایف دستگاه های اجرایی و سازمان
1) فهرست شرکت ها و مراکز زیرساختی بخش غیردولتی، توسط دستگاه های اجرایی به سازمان اعلام شود.
2) دستگاه های اجرایی از جمله شرکت های مادرتخصصی مکلف هستند اجرای ضوابط و الزامات پدافند غیرعامل را در بخش های غیردولتی هدایت، نظارت، راهبری، پیگیری و محقق نمایند.
3) دستگاه های اجرایی از جمله شرکت های دولتی و مادرتخصصی، اتحادیه ها، اصناف و مناطق آزاد و سایر اشخاص ذی ربط در بخش غیردولتی مکلفند در فرایند صدور پروانه، موافقت اصولی، پروانه بهره برداری، تمدید پروانه بهره برداری و مجوز تغییر کاربری، ضوابط و الزامات و ملاحظات پدافند غیرعامل را اعمال نمایند.
4) به منظور حصول اطمینان از رعایت الزامات و ملاحظات پدافند غیرعامل در اجرای طرح های عمرانی و زیرساخت های جدید بخش غیردولتی، دستگاه های اجرایی موظف به انجام آزمون پایداری طرح در برابر تهدیدات بر اساس طرح پایه، صحت سنجی اجرای طرح های پدافند غیرعامل و اخذ تاییدیه پدافند غیرعامل از سازمان، برای صدور پایان کار می‌باشند.
5) دستگاه های اجرایی از جمله شرکت های دولتی و مادرتخصصی نسبت به تهیه و اجرای برنامه های اجرایی و عملیاتی در حوزه های تخصصی CBRNE در برابر تهدیدات پایه در مراکز زیرساختی بخش غیردولتی اطمینان حاصل نمایند. [پاورقی 1]
پاورقی 1- Chemical,Biological,Radiological,Nuclear,Explosives
6) شرکت های دارای زیرمجموعه های بزرگ (هلدینگ ها) نسبت به سازماندهی ساختاری و تعیین مدیریت متمرکز واحد (فرماندهی واحد) به منظور تهیه و اجرای برنامه های عملیاتی پاسخ مشترک، هماهنگ و هم افزا به تهدیدات اقدام گردد
7) وزارت اقتصاد و دارایی (سازمان امور مالیاتی کشور) به منظور تشویق. بخش غیردولتی و تعاونی ها به اعمال و اجرای ضوابط و ملاحظات پدافند غیرعامل در زیرساخت ها و مراکز با اهمیت بالا در چارچوب قوانین و مقررات کشور و اختیارات آن سازمان نسبت به تعیین و اعمال معافیت ها و امتیازات قانونی سرمایه گذاری یا پذیرش سرمایه گذاری به عنوان مالیات قانونی و قابل پرداخت در زیرساخت ها با هماهنگی و تنظیم توافق نامه و نظارت سازمان اقدام کند.
8) مناطق آزاد و ویژه اقتصادی مکلفند نسبت به اجرای ضوابط، مقررات، الزامات و استانداردهای پدافند غیرعامل و اجرای این دستورالعمل اقدام نمایند.
9) سازمان خصوصی سازی موظف است در فرایند واگذاری مراکز زیرساختی با اهمیت بالا به بخش غیردولتی رعایت الزامات و ملاحظات پدافند غیرعامل را به عنوان "شرط ضمن واگذاری" اعمال نماید.
10) سازمان پدافند غیرعامل کشور:
1- نسبت به تهیه نگاشت تخصصی الزامات و ملاحظات پدافند غیرعامل در حوزه های تخصصی اقدام و انتظارات و اقدامات مورد نظر را تنظیم و به دستگاه های اجرایی ابلاغ کند.
2- نسبت به بررسی و تایید نگاشت تخصصی ضوابط و مقررات و استانداردهای تخصصی بخشی که توسط دستگاه های اجرایی از جمله شرکت های مادرتخصصی تنظیم شده است، اقدام کند.
3- به منظور حصول اطمینان از اجرای دستورها و بازخوردگیری از صحت و دقت دستورالعمل ها و استانداردها، نسبت به بازرسی های عملیاتی و نظارت تخصصی در این حوزه اقدام کند.
4- نسبت به تنظیم گزارش میزان اعمال الزامات و ملاحظات و کاهش مخاطرات و اثر تهدیدات بر آن به صورت نوبه ای اقدام و موارد احتمالی تخلف و استنکاف را برابر مقررات پیگیری کند.
ماده 11- اعتبارات و منابع مالی مورد نیاز برای اجرای تکالیف مقرر در این دستورالعمل، حسب مورد باید در بودجه سالانه دستگاه اجرایی مربوط منظور شود. اشخاص بخش غیردولتی دارای زیرساخت های با اهمیت بالا مکلفند منابع مالی مورد نیاز برای اجرای ضوابط و الزامات پدافند غیرعامل را در حوزه خود، منظور کنند.
تبصره - رعایت زمان بندی تحقق الزامات و ملاحظات پدافند غیرعامل در بخش های غیردولتی، در چارچوب توافق نامه فیمابین بخش غیردولتی با دستگاه های اجرایی یا سازمان الزامی است.
ماده 12- دستگاه های اجرایی موظفند هرگونه قصور و کوتاهی در اجرای این دستورالعمل را به سازمان گزارش کنند تا برابر مقررات با فرد متخلف برخورد شود. هر نوع استنکاف از اجرای این دستورالعمل، وفق تبصره 1 قانون تشکیل سازمان پدافند غیرعامل کشور و ماده 26 اساسنامه سازمان، رسیدگی قضایی می‌شود.
ماده 13- سازمان بر حسن اجرای این دستورالعمل، نظارت کرده و اجرای آن را به صورت سالانه به کمیته دائمی گزارش نماید.
ماده 14- این تصویب نامه مشتمل بر چهارده ماده و دو تبصره در نودمین جلسه کارگروه (کمیته) دائمی به تاریخ بیست و نهم آبان ماه سال یکهزار و چهارصد و سه هجری شمسی به تصویب رسید.
دستورالعمل نحوه اعمال الزامات و ملاحظات پدافند غیرعامل در زیرساخت های با اهمیت بالای بخش غیردولتی مشتمل بر چهارده ماده و دو تبصره که در تاریخ 1403/08/29 در نودمین جلسه کارگروه (کمیته) دائمی پدافند غیرعامل کشور به تصویب رسید، به استناد تبصره 1 قانون تشکیل سازمان پدافند غیرعامل کشور برای اجرا، ابلاغ می‌گردد.
رئیس ستاد کل نیروهای مسلح
و کمیته دائمی پدافند غیرعامل کشور
سرلشکر پاسدار محمد باقری