نظامنامه انتخابات دو درجه

فصل اول
عده نمایندگان ملت و تقسیم آن بایالات و ولایات

ماده 1 - عده نمایندگان ملت برای مجلس شورای ملی در ممالک ایران یکصد و بیست نفر تعیین میشود.

ماده 2 - تقسیم نمایندگان ملت نسبت بجمعیت تخمینی ولایات و اهمیت محلی از قرار شرح جدولی است که به آخر نظامنامه منضم شده است.
ماده 3 - چون بواسطه فقدان اسباب لازمه محل انتخابات فقط در شهرهای بزرگ و کوچک خواهد بود لهذا از غالب بلوکات و ایلات که‌حاکم‌نشین آنها شهریت ندارد در این نظامنامه اسم برده نشده لیکن اهالی بلوک و ایلات هر ولایت با داشتن شرایط مقرره میتوانند در یکی از شهرهای‌آن ولایت حاضر شده به انتخابات شراکت نمایند.
فصل دوم
شرایط انتخاب‌کنندگان

ماده 4 - انتخاب‌کنندگان اشخاصی خواهند بود که دارای شرایط ذیل باشند:
1 - تبعه ایران باشند.
2 - لااقل بیست سال داشته باشند.
3 - معروفیت محلی داشته و اگر بومی یا متوطن آن محل نباشند لااقل شش ماه قبل از انتخاب در محل انتخاب یا توابع آن سکنی داشته باشند.
4 - لااقل دارای دویست و پنجاه تومان علاقه ملکی یا ده تومان مالیات بده باشند یا پنجاه تومان عایدی سالیانه داشته و یا تحصیل کرده باشند.

ماده 5 - اشخاصی که از حق انتخاب نمودن مطلقاً محرومند.
1 - نسوان.
2 - اشخاص خارج از رشد و آنهائیکه در تحت قیمومت شرعی هستند.
3 - تبعه خارجه.
4 - اشخاصیکه خروجشان از دین حنیف اسلام در حضور یکی از حکام شرع جامع‌الشرایط بثبوت رسیده باشد.
5 - اشخاصیکه کمتر از بیست سال داشته باشند.
6 - ورشکستگان بتقصیر.
7 - مرتکبین قتل و سرقت و مقصرینی که مستوجب مجازات قانونی اسلامی شده‌اند و معروفین به ارتکاب قتل و سرقت و غیره که شرعاً برائت‌خود را حاصل نکرده باشند.
8 - اهل نظام بری و بحری که مشغول خدمتند.
ماده 6 - اشخاصیکه به شرط از انتخاب نمودن محرومند.
1 - حکام و معاونین حکام در قلمرو ماموریت خود.
2 - مستخدمین نظمیه و ضبطیه در محل خدمت.

فصل سوم
شرایط انتخاب‌شوندگان

ماده 7 - انتخاب‌شوندگان باید دارای صفات و مقامات ذیل باشند:
1 - متدین به دین حضرت محمد ابن عبدالله (ص) باشند مگر نمایندگان ملل مسیحی و زردشتی و یهود که آنها هم باید در دین خود ثابت‌العقیده‌باشند.
2 - تبعه ایران باشند.
3 - لااقل خط و سواد فارسی به اندازه کافی داشته باشند.
4 - معروفیت محلی داشته باشند.
5 - در امور مملکتی با بصیرت باشند.
6 - معروف به امانت و درستکاری باشند.
7 - سن آنها کمتر از سی و زیاده از هفتاد سال نباشد.
ماده 8 - اشخاصی که از انتخاب شدن محرومند.
1 - شاهزادگان بلافصل ابناء و اخوان و اعمام پادشاه.
2 - نسوان.
3 - تبعه خارجه.
4 - اهل نظام بری و بحری که مشغول خدمتند.
5 - اشخاصی که مشغول خدمات دولتی هستند مگر اینکه برای مدت نمایندگی از شغل خود استعفا دهند.
6 - ورشکستگان بتقصیر.
7 - مرتکبین قتل و سرقت و مقصرینی که مستوجب مجازات قانونی اسلامی شده‌اند و معروفین به ارتکاب قتل و سرقت و غیره که شرعاً برائت‌خود را حاصل نکرده باشند.
8 - اشخاصیکه خروجشان از دین حنیف اسلام در حضور یکی از حکام شرع جامع‌الشرایط به ثبوت رسیده باشد و یا متظاهر بفسق باشند.
فصل چهارم - در تشکیل انجمن نظارت
ماده 9 - در هر مرکز انتخاب هیئتی باسم انجمن نظارت موقتاً تشکیل میشود که مراقب و مسئول صحت انتخابات خواهد بود.
ماده 10 - در محل‌هائیکه انجمن ایالتی یا ولایتی موافق قانون برقرار است مرکب خواهد بود از سه نفر از اعضای انجمن ایالتی یا ولایتی و چهار‌نفر
از محترمین محل در تحت ریاست حاکم این چهار نفر محترمین را انجمن ایالتی یا ولایتی به تصویب حاکم از غیر اعضای خود معین خواهد کرد.

ماده 11 - در محل‌هائیکه انجمن ایالتی یا ولایتی موافق قانون هنوز تشکیل نیافته انجمن نظار مرکب خواهد بود از شخص حاکم و کارگذار و یکنفر
از علمای معروف محل و یکنفر از شاهزادگان و دو نفر از اعیان و دو نفر از معتبرین تجار (‌در هر جا که یکی از اشخاص مذکوره نباشد به عوض او از‌اعیان یا تجار معین میشود)

ماده 12 - در شهرهای بزرگ به جهت دادن تعرفه انجمن نظارت می‌تواند در هر محله شعبه‌ای جداگانه تشکیل نماید مرکب از کدخدا و پنج نفر از‌معتمدین محل.
ماده 13 - انجمن نظارت از میان اعضای خود یک یا دو نفر منشی انتخاب می‌نماید.
ماده 14 - انجمن نظارت یک هفته بعد از انجام انتخابات متفرق می‌شود
فصل پنجم - طریقه انتخاب.
ماده 15 - انتخاب در کلیه ممالک ایران به طرز دو درجه خواهد بود
توضیح اول) - مراد از انتخاب دو درجه آنست که ابتداء در محله های یک شهر یا در شهرهای یک حوزه انتخابیه عدد معینی را انتخاب می نمایند که منتخب نامیده میشوند و بعد این انتخاب شدگان درجه اول در مرکز حوزه‌انتخاب جمع شده از میان خود عده مطلوبه را ثانیاً انتخاب میکنند و این انتخاب شدگان درجه ثانی نماینده خوانده میشوند
توضیح دوم) - مراد از‌حوزه انتخابیه آن قسمتی از مملکت است که موافق تقسیم نظامنامه یک یا چند نفر را مشترکاً انتخاب کرده مستقیماً به عضویت مجلس شورای ملی‌می‌فرستد اعم از اینکه آن قسمت در تحت یک یا چند حکومت باشد مرکز حوزه آن نقطه‌ایست که انتخاب درجه ثانی حوزه در آنجا واقع میشود.
ماده 16 - انتخاب درجه اول و ثانی کلیه به طرز انتخاب جمعی خواهد بود مگر در محلهائی که موافق تقسیم نظامنامه بیش از یکنفر حق انتخاب‌ندارند در این صورت به انتخاب فردی عمل می‌شود.
توضیح) - مراد از انتخاب جمعی آن است که هر یک از انتخاب کنندگان در ورقه رای بعده مجموع انتخاب شوندگان آن محل اسامی اشخاص مینویسند مراد از انتخاب فردی آنست که هر یک از انتخاب‌کنندگان در ورقه رای اسم یک شخص را مینویسند.
ماده 17 - انتخاب درجه اول به اکثریت نسبی و انتخاب درجه ثانی به اکثریت تام خواهد بود.
توضیح) - مراد از اکثریت تام آنست که بیشتر از نصف رای دهندگان درباره کسی رای داده باشند.

ماده 18 - در انتخاب درجه اول اشخاصی که نسبت بعده کلیه انتخاب‌کنندگان حوزه انتخابیه اکثریت تام حاصل کنند مستغنی از انتخاب درجه‌ثانی بوده به سمت عضویت مجلس شورای ملی قبول میشوند.
ماده 19 - در انتخاب درجه ثانی اگر دفعه اول و دوم درباره کسی اکثریت تام حاصل نشد دفعه سوم همان شخص به اکثریت نسبی منتخب خواهد‌بود.
ماده 20 - در صورت تساوی آراء بین دو یا چند نفر هر گاه انتخاب یک نفر از آنها محل حاجت باشد آن یک نفر به حکم قرعه معین میشود.
ماده 21 - در انتخاب درجه اول عده انتخاب‌شوندگان هر حوزه انتخابیه سه مقابل عده نمایندگانی خواهد بود که برای آن حوزه در ماده دوم معین‌شده است.
ماده 22 - در حوزه انتخابیه طهران انتخاب درجه اول از پنج محله که هر یک در تحت ریاست یک کدخدا است به عمل خواهد آمد موافق تقسیمی‌که انجمن نظارت معین خواهد کرد.
ماده 23 - در حوزه انتخابیه ایالات و ولایات انتخاب درجه اول در تمام شهرهای آن حوزه به اکثریت نسبی به عمل خواهد آمد بعد این منتخبین‌درجه اول در موعدی که انجمن نظارت مرکزی معین می‌کند در مرکز حوزه حاضر شده مجتمعاً از میان خودشان بعده‌ای که در ماده دوم به جهت آن‌حوزه تصریح شده است به اکثریت تام نماینده انتخاب خواهند کرد.
ماده 24 - پنج ایل عمده شاهسون آذربایجان، بختیاری، قشقایی، ایلات خمسه فارس، و ترکمان موافق تقسیم نظامنامه هر کدام یک نماینده‌مستقیماً به عضویت مجلس شورای ملی میفرستند.
طرز انتخاب ایلات هم دو درجه است لیکن عده منتخبین درجه اول هر ایل و هر مرکز انتخاب درجه ثانی را وزارت داخله معین خواهد کرد در این‌مورد انتخاب درجه ثانی به حکم قرعه خواهد بود.

ماده 25 - در صورتی که انتخاب‌شدگان شهرهای جزو در موعدی که انجمن نظارت مرکزی برای حضور آنها معین کرده در مرکز آن حوزه حاضر‌نشوند برای آن دوره حق انتخاب از آنها ساقط است و همان عده‌ای که در سر موعد حاضر شده‌اند نمایندگان آن حوزه را از میان خودشان انتخاب‌خواهند کرد.
ماده 26 - هر یک از انتخاب‌کنندگان زیاده بر یک مرتبه حق رای دادن ندارند مگر در صورتی که تجدید انتخاب لازم شود.
ماده 27 - در درجه اول انتخاب‌کنندگان مجبور نیستند که حتماً از ساکنین محل خود انتخاب کنند.
فصل ششم
دادن تعرفه برای تشخیص انتخاب‌کنندگان

ماده 28 - انجمن نظارت اعلانی مرتب نموده به مناسبت اهمیت محل از پنج الی پانزده روز قبل از موعد انتخاب اشاعه میدهد.
ماده 29 - اعلان مذکور مطالب ذیل را دارا خواهد بود:
1 - شرایط انتخاب‌کنندگان و انتخاب‌شوندگان
2 - محل و اوقاتی را که انجمن نظارت یا شعب آن ورقه تعرفه خواهد داد
3 - مکان و زمانی که انجمن نظارت برای اخذ رای حاضر خواهد بود
4 - عده نمایندگانی را که صاحبان تعرفه باید منتخب نمایند

ماده 30 - اشخاصیکه شرایط انتخاب کردن را دارا هستند اگر در ظرف مدتی که انجمن نظارت به جهت گرفتن تعرفه معین نموده است تعرفه‌نگیرند حق انتخاب برای آن دوره از آنها ساقط است.
ماده 31 - تعرفه‌ای که به انتخاب‌کنندگان داده می‌شود محتوی فقرات ذیل خواهد بود:
1 - نمره و تاریخ
2 - اسم دارنده تعرفه و اسم پدر او
3 - شغل و منزل
4 - زمان و مکانی که دارنده تعرفه باید حاضر شده رای خود را بدهد
5 - ساعت افتتاح و اختتام مجلس انتخاب
6 - مهر با امضای اعضای انجمن نظارت
ماده 32 - انجمن نظارت یا شعب آن تمام تعرفه‌هائی را که میدهد به ترتیب نمره در کتابخانه مخصوص ثبت خواهد شد.
فصل هفتم
در اخذ و استخراج آراء و تعیین انتخاب‌شدگان

ماده 33 - به مناسبت اهمیت محل مدت اخذ رای از یک الی سه روز خواهد بود به تعیین انجمن نظارت.
ماده 34 - پس از انقضای موعدی که انجمن نظارت برای اخذ رای معین میکند دیگر ورقه رای از کسی قبول نخواهد شد.
ماده 35 - دادن رای باید مخفی باشد و از این جهت باید دارنده تعرفه قبل از دخول بمجلس انتخاب اسم یک یا چند نفر منتخبین خود را مطابق‌عده‌ای که اعلام شده است روی کاغذ سفید بی‌نشان نوشته لوله کرده با خود داشته باشد.
ماده 36 - پس از حضور اعضای انجمن نظارت و افتتاح مجلس انتخاب در ساعتی که اعلان شده قبل از شروع بگرفتن ورقه رای رئیس انجمن‌نظارت جعبه‌ای را که برای ضبط اوراق رای معین شده است در حضور اعضاء انجمن و حاضرین از انتخاب‌کنندگان باز نموده خالی بودن آن را مینماید.
ماده 37 - هر یک از دارندگان ورقه تعرفه پس از ورود بمجلس انتخاب در کمال آرامی تعرفه و ورقه رای خود را بیکی از اعضاء که برای این کار‌معین شده‌اند میدهد.
ماده 38 - گیرنده تعرفه نمره تعرفه را بصوت بلند می‌گوید تا منشی انجمن نمره را در کتابچه ثبت تعرفه پیدا کرده نشان کند پس از نشان کردن نمره‌گیرنده تعرفه آن را ابطال نموده بصاحبش رد می‌نماید و ورقه رای او را بدون نگاه کردن در جعبه انتخاب میاندازد صاحبان تعرفه باحتیاط مواردی که‌تجدید انتخاب لازم شود تعرفه باطله خودشان را محفوظ خواهند داشت.
ماده 39 - انتخاب‌کنندگان پس از دادن ورقه رای و پس گرفتن تعرفه باطله در صورت تنگی جای و اخلال نظم و ترتیب انتخاب به امر رئیس از‌مجلس انتخاب خارج خواهند شد.
ماده 40 - در محلهائیکه انتخاب در یک روز تمام نمیشود در ختام مجلس آنروز تمام اعضاء با احتیاطات لازمه درب جعبه را مهر کرده روز بعد‌همان اعضاء آن را باز می‌کنند.
ماده 41 - بعد از اعلان انجام انتخاب رئیس انجمن جعبه انتخاب را در حضور اعضاء و حاضرین انتخاب‌کنندگان خالی نموده امر باستخراج آراء‌مینماید.
ماده 42 - یکی از اعضاء اوراق انتخاب را شمرده عده آن را با عده رای دهندگانی که نمره تعرفه آنها در کتابچه ثبت تعرفه نشان شده است تطبیق‌می‌کند در صورت زیادتی اوراق رای بعده اوراق زایده از کلیه برداشته شده باطل میشود و نتیجه در صورت مجلس نوشته میشود.
ماده 43 - اوراق انتخاب را یکی از اعضاء بصوت بلند یک یک خوانده بیک نفر دیگر از اعضاء میدهد و سه نفر دیگر از اعضاء اسامی را به ترتیبی که خوانده می‌شود در ورقه بزرگی مینویسند.
ماده 44 - هر گاه در اوراق انتخاب زیاد یا کمتر از عده معینه اسامی نوشته باشند نقصی در امر انتخاب حاصل نخواهد شد در صورت اول آن عده‌اسامی که زیاد نوشته شده از آخر ورقه خوانده نخواهد شد.
ماده 45 - از اوراق رای آنچه سفید یا لایقرء باشد یا آنکه صحیحاً معرفی انتخاب شده را نکند یا امضای انتخاب‌کننده را داشته باشد یا بیش از یک‌ورق باشد محسوب نخواهد شد ولی عیناً ضمیمه صورتمجلس میشود.
ماده 46 - بلافاصله بعد از شماره و استخراج آراء رئیس نتیجه را به صورت بلند اعلام مینماید و اوراق انتخاب را معدوم میکند به استثنای آنهائیکه در ماده قبل ذکر شده که ضمیمه صورتمجلس میشود.
ماده 47 - صورتمجلس انتخابات را منشی در سه نسخه تحریر نموده به امضای اعضای انجمن نظارت میرساند یک نسخه بحکومت نسخه‌دیگر بتوسط حکومت بمجلس شورای ملی و نسخه ثالث با کتابچه ثبت اوراق تعرفه به انجمن ایالتی یا ولایتی مرکز حوزه فرستاده میشود.
ماده 48 - اشخاصیکه ورقه تعرفه ندارند حق دخول بمجلس انتخاب ندارند.
ماده 49 - دخول در محوطه انتخاب با داشتن اسلحه اکیداً ممنوع است.
ماده 50 - اسامی انتخاب‌شدگان درجه اول و دوم بعد از اتمام انتخابات از طرف حاکم محل در روزنامه اعلان میشود.
ماده 51 - انتخاب‌شدگان در شهرهای جزو باید بامضای انجمن نظارت آن محل اعتبارنامه در دست داشته باشند و بانجمن نظارت مرکزی ارائه‌بدهند و همچنین نمایندگانی که در مرکز حوزه انتخابیه برای عضویت مجلس شورای ملی منتخب میشوند باید بامضای انجمن نظارت مرکزی‌اعتبارنامه در دست داشته تسلیم دفتر مجلس شورای ملی نمایند.
فصل هشتم
در شکایات راجع به انتخابات

ماده 52 - اگر از انتخاب‌کنندگان و انتخاب‌شوندگان کسی حین انتخاب شکایت یا ایرادی راجع به انتخابات داشته باشد مانع از انجام انتخاب‌نخواهد شد ولی شرح آن شکایت باید در صورتمجلس درج شود.
ماده 53 - شکایات و ایرادات راجعه به انتخابات باید در ظرف یکهفته بعد از ختم انتخابات بانجمن نظارت اظهار شود تا انجمن رسیدگی نموده‌حکم بدهد و نتیجه را ضمیمه صورتمجلس انتخاب نمایند.
ماده 54 - متشکیان از انتخابات اگر از حکم انجمن نظارت راضی نباشند میتوانند پس از افتتاح مجلس شورای ملی شکایات خود را در ظرف ماه‌اول بمجلس شورای ملی اظهار نمایند و حکم مجلس شورای ملی قاطع خواهد بود(‌شکایات راجعه به انتخابات که بعد از افتتاح مجلس شورای ملی‌به عمل میآید باید در ظرف ماه اول بعد از وقوع آن انتخابات بمجلس شورای ملی برسد).
ماده 55 - هر گاه یکی از منتخبین یا نمایندگان به وسیله تطمیع یا تهدید انتخاب شود پس از ثبوت بانجمن نظارت یا مجلس شورای ملی انتخاب‌آن منتخب یا نماینده علاوه بر مجازاتیکه قانون درباره او معین خواهد کرد از درجه اعتبار ساقط خواهد بود.
ماده 56 - حق اعتراض بر انتخابات را اشخاصی دارند که حق انتخاب کردن داشته باشند.
فصل نهم
در مواد مختلفه

ماده 57 - همینکه نصف به علاوه یک نفر از نمایندگان ملت که شصت و یکنفر باشد در طهران حاضر شدند مجلس افتتاح مییابد و رای آنها به اکثریت مناط اعتبار و اجراست.

ماده 58 - ابتدای دوره انتخابیه دوساله از روزی است که مجلس شورای ملی افتتاح می‌شود.
ماده 59 - پس از انقضای مدت دو سال باید نمایندگان مجدداً انتخاب شوند و مردم مختارند هر یک از یک منتخبین سابق را که بخواهند دوباره‌انتخاب نمایند.
ماده 60 - مقرری اعضای مجلس شورای ملی موقوف به تشخیص و تصویب مجلس است.
ماده 61 - مخارج مسافرت انتخاب‌شدگان درجه اول و دوم را ذهاباً و ایاباً حکومت هر محل به اطلاع انجمن نظارت از قرار فرسخی پنج قران ادا‌خواهد کرد به علاوه پنج تومان مخارج توقف پنج روزه در مرکز حوزه.
ماده 62 - هر گاه یکی از اعضای مجلس شورای ملی استعفا یا فوت نماید و بیش از سه ماه بانقضای دوره باقی باشد مجلس شورای ملی یک نفر‌به جای او به اکثریت تام انتخاب خواهد کرد.
ماده 63 - در طهران ده روز بعد از توشیح این نظامنامه بدستخط همایونی و در ولایات پنج روز بعد از وصول نظامنامه انجمن نظارت تشکیل یافته‌شروع به انتخابات خواهد کرد.