آیین‌نامه تصویب پروژه های ساز و کار توسعه پاک در چارچوب پروتکل کیوتو توسط مرجع صلاحیتدار ملی در جمهوری اسلامی ایران

بسمه تعالی
“با صلوات بر محمد و آل محمد”
سازمان حفاظت محیط زیست
هیات وزیران درجلسه مورخ 1388/8/10 بنا به پیشنهاد شماره 26916-1 مورخ 1386/5/3 سازمان حفاظت محیط زیست و به استناد اصل یکصد و سی و هشتم قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، آیین‌نامه تصویب پروژه‌های ساز و کار توسعه پاک در چارچوب پروتکل کیوتو توسط مرجع صلاحیت دار ملی در جمهوری اسلامی ایران را به شرح زیر تصویب نمود:

ماده 1 - اصطلاحات زیر دراین آیین‌نامه در معانی مشروح مربوط به کار می روند:

الف - سازمان: سازمان حفاظت محیط زیست

ب - پروتکل کیوتو: وابسته به کنوانسیون سازمان ملل متحد در مورد تغییر آب و هوا که در سومین کنفرانس اعضای متعاهدین در 11 نوامبر 1997 در شهر کیوتوی ژاپن تصویب شد.

پ - ساز و کار توسعه پاک: یکی از ساز و کار های پروتکل کیوتو است که طبق ماده (12) پروتکل به شرح پیوست (1) که تایید شده به مهر پیوست تصویبنامه هیات وزیران است، کشورهای توسعه یافته متعهد به کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای، با استفاده از این ساز و کار می‌توانند با اجرای پروژه‌ها در کشورهای در حال توسعه هزینه‌های کاهش انتشار را اقتصادی نموده و به توسعه پایدار در کشورهای در حال توسعه کمک نمایند.

ت - پروژه ساز و کار توسعه پاک: فعالیت پیشنهادی یا انجام شده تحت مقررات تعیین شده توسط پروتکل کیوتو و اجلاس ای آن که باید توسط مرجع صلاحیت دار ملی تایید شود و از این پس در این آیین‌نامه، پروژه نامیده می‌شود.

ث - مرجع صلاحیت دار ملی: سازمان حفاظت محیط زیست که از این پس در این آیین‌نامه مرجع ملی یا سازمان نامیده می‌شود.

ج - کاهش انتشار تایید شده: مقدار کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای تایید شده که از طرف هیات اجرایی دبیرخانه پروژه‌های ساز و کار توسعه پاک صادر می‌شود.

چ - هیات اجرایی: هیات اجرایی پروژه‌های ساز و کار توسعه پاک مستقر در دبیرخانه کنوانسیون در شهر بن آلمان که پروژه‌های ساز و کار توسعه پاک را ثبت نموده و گواهی کاهش انتشار تایید شده را صادر می‌نماید.

ح - نهاد صلاحیت دار عملیاتی: سازمان ها و شرکت های صالح بین‌المللی که وظیفه صدور گواهی تعیین اعتبار پایش و صحه‌گذاری پروژه را برعهده دارند و از این پس در این آیین‌نامه نهاد عملیاتی نامیده می‌شود.

خ - نامه موافقت اولیه: نامه ای که مرجع ملی به پیشنهاد دهنده پروژه برای آغاز کار ارائه می‌دهد.

د - نامه تاییدیه: نامه ای که مرجع صلاحیت دار ملی به صاحب پروژه به منظور ثبت پروژه در هیات اجرایی می‌دهد.

ذ - مشارکت‌کنندگان در پروژه: طرفین ذی نفع در پروژه (صاحب پروژه در جمهوری اسلامی ایران و طرف های خارجی از کشورهای توسعه یافته‌)

ر - ایده اولیه پروژه: ایده اولیه که توسط صاحب پروژه به صورت خلاصه تهیه می‌گردد و برای اخذ موافقت اولیه برای مراجع ملی ارسال می‌نماید و در این ‌آیین‌نامه ایده پروژه نامیده می‌شود.

ز - سند طراحی پروژه: سند طراحی پروژه که باید منطبق با چارچوب تایید شده هیات اجرایی و با ملاحظات توسعه پایدار و ارزیابی زیست محیطی تهیه شده و مورد تایید نهاد عملیاتی و مرجع ملی قرار گیرد و در این آیین‌نامه سند پروژه نامیده می‌شود.

ژ - کارگروه ملی راهبری پروژه‌های ساز و کار توسعه پاک: کارگروهی متشکل از نمایندگان رسمی وزارتخانه‌ها و سازمان های مرتبط که تعیین کننده چهارچوب کلی اجرای پروژه‌های ساز و کار توسعه پاک در کشور می‌باشد و در این آیین‌نامه کارگروه ملی نامیده می‌شود.

س (اصلاحی 1389/09/08)- صندوق ملی محیط زیست: صندوقی که با هدف حمایت از محیط زیست و جلوگیری از تخریب آن به استناد بند «ب» ماده (68) قانون برنامه چهارم توسعه به موجب تصویبنامه شماره 32378/ت33339ه- مورخ 1384/6/12 و تصویب نامه شماره 167885/ت 39257 ه- مورخ 1387/09/18 به تصویب هیات‌وزیران رسیده است.
ماده 2 - ساختار سازمانی مرجع ملی برای اجرای وظایف محول شده دراین آیین‌نامه
به شرح زیر می‌باشد:

الف- معاون محیط زیست انسانی سازمان به عنوان مرجع ملی، مسئول صدور نامه تاییدیه پروژه‌ها در سطح کشور می‌باشد.

ب- دبیرخانه مرجع ملی که در حوزه معاونت محیط زیست انسانی سازمان مستقر می‌شود، وظیفه بررسی، هماهنگی و اطلاع‌رسانی در ارتباط با اجرای پروژه‌ها در سطح ملی را برعهده دارد. ارتباط با دبیرخانه هیات اجرایی پروژه‌ها در شهر بن آلمان از طریق این دبیرخانه انجام می‌شود.

پ- دبیر اجرایی پروژه‌ها که به پیشنهاد معاونت محیط زیست انسانی سازمان و با حکم ریاست سازمان منصوب می‌شود و مسئولیت اداره دبیرخانه را برعهده دارد.

ماده 3 - وظایف مرجع ملی به شرح زیر تعیین می‌شود:

الف - اعمال روش تصویب پروژه‌ها طبق ماده (6).

ب - بررسی ایده پروژه‌های ارسال شده از سوی مشارکت کنندگان در پروژه و صدور و یاعدم صدور موافقت اولیه با ذکر دلیل.

پ - بررسی سند پروژه ارسال شده از سوی پیشنهاد دهندگان و تایید اینکه پروژه همسو با برنامه‌های ملی توسعه و منطبق با چهارچوب این پروژه‌ها می‌باشد.

ت - صدور نامه موافقت اولیه پروژه‌ها که منطبق با معیارهای توسعه پایدار بوده و ارزیابی زیست محیطی مناسب داشته باشند. معیارهای توسعه پایدار را کارگروه ملی توسعه پایدار براساس پیوست شماره (2) که تایید شده به مهر پیوست تصویبنامه هیات وزیران است، تعیین می‌نماید.

ث - ایجاد تسهیلات برای مشارکت موثر و انتفاع بخش های دولتی، تعاونی و خصوصی در پروژه‌ها.

ج - هماهنگی بین بخش های دولتی، تعاونی و خصوصی برای تعریف پروژه‌ها.

چ - پایش پروژه‌های در حال انجام و تهیه گزارش دوره‌ای.

ح - تهیه اظهارنامه درآمدهای حاصل از پروژه‌ها و گزارش مالی برای مراجع مربوط.

خ - ظرفیت سازی در سطح ملی به منظور توانمند سازی کشور برای تعریف و اجرای پروژه.

ماده 4 - کارگروه ملی متشکل از نمایندگان تام‌الاختیار وزارتخانه‌ها و سازمان های زیر با معرفی از طرف دستگاه متبوع و در سطح مدیرکل می‌باشد:

الف - سازمان حفاظت محیط زیست (مرجع ملی)

ب - وزارت مسکن و شهرسازی

پ - وزارت نفت

ت - وزارت نیرو

ث - وزارت صنایع و معادن

ج - وزارت جهادکشاورزی

چ - وزارت راه و ترابری (سازمان هواشناسی کشور)

ح - وزارت امور اقتصادی و دارایی

خ - وزارت دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح

د - وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات

ذ - وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی

ر - وزارت امورخارجه

ز - وزارت کشور (سازمان شهرداری ها و دهیاری های کشور)

ژ - وزارت علوم، تحقیقات و فناوری

س - معاونت برنامه ریزی و نظارت راهبردی رئیس جمهور

تبصره 1- ریاست کارگروه ملی، برعهده مرجع ملی است و دبیر جلسات، دبیر اجرایی پروژه‌ها می‌باشد.

تبصره 2- اعضای کارگروه ملی، مسئولیت هماهنگی فعالیت های مرتبط با وزارتخانه متبوع را در ارتباط با پروژه‌ها برعهده دارند.

تبصره 3 - کارگروه ملی حداقل هرسه ماه یک بار تشکیل جلسه خواهد داد.

ماده 5 - وظایف کارگروه ملی به شرح زیر تعیین می‌شود:

الف - ارائه نظرات در خصوص راهبردهای اجرایی پروژه‌ها در کشور

ب - بررسی و تایید موضوعات و پروژه‌های ارجاع شده توسط مرجع ملی.

پ - بررسی و تایید دستورالعمل مرتبط برای بهبود عملکرد مرجع ملی.

ت - هماهنگی بین دستگاه های دولتی در ارتباط با تهیه و اجرای پروژه‌ها.

ث - شناسایی محدودیت ها و کاستی ها موجود و ارائه راهکارها برای رفع آنها.

ج - پیشنهاد اصلاح این آیین‌نامه به مرجع ملی درصورت لزوم.

چ - تدوین آیین‌نامه داخلی خود در ارتباط با موضوعات زیر:

1- نحوه برگزاری جلسات کارگروه ملی

2- نحوه اتخاذ تصمیمات کارگروه ملی

3- تشکیل زیرکارگروه های مربوط و کارگروه های کارشناسی مشورتی

4- حدود شرح وظایف، اختیارات زیرکارگروه ها و کارگروه های کارشناسی مشورتی

ماده 6 - فرآیند تصویب پروژه به شرح زیر می‌باشد:

الف - سازمان ها، شرکت ها و یا صنایعی که قصد اجرای پروژه‌ها را دارند، شرح مختصری از پروژه موردنظر خود، یعنی ایده پروژه را طی نامه‌ای به مرجع ملی ارائه می‌نمایند. چارچوب تهیه ایده پروژه مطابق پیوست (3) که تایید شده به مهر پیوست تصویبنامه هیات وزیران است، در پایگاه الکترونیکی دبیرخانه مرجع ملی باید موجود باشد.

ب - مرجع ملی ظرف ده روزکاری، طرح یادشده را بررسی نموده و موافقت اولیه و یا مخالفت خود را به همراه پیشنهادها و نظرات مورد نظر برای پیشنهاد دهندگان ارسال می‌نماید و طی آن ملزومات و شرایط سند پروژه از جمله، شمول یا عدم شمول انجام ارزیابی زیست محیطی و سازگاری پروژه با سیاست های توسعه پایدار را قید می‌نماید. معیارهای توسعه پایدار در پیوست (2) که تایید شده به مهر پیوست تصویب هیات وزیران است، آمده است.

تبصره - سازمان موظف است ظرف پنج روزکاری، شمول یا عدم شمول گزارش ارزیابی را در مورد پروژه پیشنهادی به استناد آیین‌نامه ارزیابی اثرات زیست محیطی، اعلام نماید.

پ- سند پروژه که توسط پیشنهاد دهندگان پروژه تهیه می‌شود به همراه مدارک زیر برای مرجع ملی ارسال می‌گردد.

1- ارزیابی آثار زیست محیطی پروژه در صورت نیاز.

2 - توجیه رعایت معیارهای توسعه پایدار.

تبصره 1 - در صورت شمول ارزیابی زیست محیطی برای پروژه‌ها، گزارش ارزیابی زیست محیطی برای پروژه‌های توسعه‌ای اجمالی و پروژه‌های احداثی تفصیلی طبق آیین‌نامه ارزیابی اثرات زیست محیطی خواهد بود.

تبصره 2 - گزارش ارزیابی زیست محیطی توسط کارگروه ارزیابی سازمان و با اولویت زمانی بررسی خواهد گردید.

ت - مرجع ملی سند پروژه را بررسی و کارگروه ملی، پیشنهادها و توصیه‌های خود را به پیشنهاد دهنده پروژه به طور کتبی منعکس نموده تا پیشنهاد دهنده پروژه برای اخذ تاییدیه از نهاد عملیاتی اقدام نماید. به طور همزمان، مرجع ملی برای نظرخواهی عمومی سند پروژه را در ایستگاه دبیرخانه مرجع ملی به مدت بیست روز کاری درج می‌نماید.

ث - پیشنهاد دهنده پروژه سند پروژه اصلاح شده را به همراه تاییدیه نهاد عملیاتی برای مرجع ملی ارسال می‌نماید.

ج - مرجع ملی، نسخه نهایی سند پروژه را ظرف پنج روز کاری قبل از تشکیل جلسه کارگروه ملی، برای اعضای آن ارسال می‌نماید.

چ - سند پروژه در کارگروه ملی بررسی و اظهارنظر نهایی انجام می‌شود.

ح - براساس ارزیابی و تایید کارگروه ملی، نامه تاییدیه پروژه توسط مرجع ملی به پیشنهاد دهندگان پروژه ارسال خواهد شد تا پروژه مورد نظر را در هیات اجرایی ثبت کنند.

خ - مرجع ملی ظرف پنج روزکاری پس از دریافت نظرات کارگروه ملی، نامه تاییدیه پروژه را صادر می‌کند و در اختیار صاحب پروژه قرار می‌دهد.

د - در صورت عدم تایید پروژه دلایل رد پروژه باید برای پیشنهاد دهنده پروژه ظرف پنج روز کاری منعکس گردد. در صورت عدم ارسال دلایل رد پروژه، حق درخواست علل رد پروژه برای صاحبان پروژه محفوظ است.

ذ - مدت زمان مورد نیاز برای بررسی و تصویب سند پروژه با احتساب تمامی زمان های فوق، سی روزکاری می‌باشد.

ر - هر دو مرحله ارسال ایده پروژه برای موافقت اولیه و سند پروژه برای تصویب نهایی الزامی است.

ز - گردش کار فرآیند تصویب پروژه‌ها در پیوست شماره (4) که تایید شده به مهر پیوست تصویبنامه هیات وزیران است، خلاصه شده است.

ماده 7 - صاحب یا صاحبان پروژه که به تصمیم مرجع ملی اعتراض داشته باشند، می‌توانند ظرف سی روز از ابلاغ تصمیم، از رئیس سازمان درخواست تجدید نظر نماید.

ماده 8 - موارد زیر باید در نامه تاییدیه ذکر شود:

الف - جمهوری اسلامی ایران عضو کنوانسیون تغییر آب و هوا و پروتکل کیوتو می‌باشد.

ب - مرجع ملی از طرف دولت تعیین شده و مسئول تایید پروژه‌ها می‌باشند.

پ - شرکت در پروژه‌های ساز و کار توسعه پاک داوطلبانه است.

ت - تایید اینکه فعالیت مربوط به پروژه در جهت توسعه پایدار کشور می‌باشد.

ث - دادن اجازه به صاحب پروژه برای مشارکت در پروژه.

ج - دادن اجازه به صاحب پروژه برای فروش عنوان و حقوق مربوط به کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای ناشی از اجرای پروژه.

چ - نام، نشانی، تلفن و نمابر و سایر مشخصات پیشنهاد دهندگان پروژه.

ح - موقعیت جغرافیایی پروژه.

خ - نام و امضای مرجع ملی.

د- تاریخ انقضا یا دوره زمانی اعتبار نامه تایید.

ذ - در صورت لزوم، شرایط دیگر انجام پروژه.

ماده 9 - منابع مالی برای اجرای این آیین‌نامه به شرح زیر می‌باشد:

الف - بودجه اختصاص یافته توسط سازمان از محل منابع مربوط.

ب (اصلاحی 1389/09/08)- دو درصد از درآمد حاصل از فروش گواهی انتشار که توسط صاحبان پروژه در وجه صندوق پرداخت می‌گردد. تا با توجه به ماده (39‏) قانون محاسبات عمومی کشور به حساب خزانه واریز و با رعایت قوانین و مقررات مربوط و در حدود بودجه مصوب صندوق برای اجرای برنامه‌های کاهش اثرات تغییر آب و هوا بر تخریب محیط زیست، هزینه های جاری دبیرخانه و ظرفیت سازی و آگاهسازی در استفاده بیشتر از فرصت ساز و کار توسعه پاک در جهت حفظ محیط زیست مطابق اساسنامه و حدود عملیات صندوق مصرف خواهد شد.

پ - هدایای نقدی و کمک های بلاعوض که با رعایت مقررات مربوط از منابع مختلف داخلی یا خارجی در راستای اجرای اهداف این آیین‌نامه توسط صندوق دریافت و با نظارت مرجع ملی توسط صندق مزبور هزینه خواهد شد.

ت - سه درصد از درآمد حاصل از فروش گواهی کاهش انتشار برای توسعه اجتماعی و بهبود محیط زیست منطقه اجرای پروژه، توسط صاحب پروژه، با نظارت مرجع ملی هزینه می‌گردد.

ث - طبق مقررات عمومی هیات اجرایی، صاحبان پروژه مسئولیت پرداخت هزینه‌های اداری و صندوق انطباق سازمان ملل را که به ترتیب بیست سنت آمریکا و دو درصد به ازای هر تن کاهش انتشار تایید شده می‌باشد، برعهده دارند.

ج - شرکت ها، سازمان ها و صنایع دولتی مرتبط با مجری پروژه مکلفند برای تسریع دراین پروژه ها از ظرفیت ها و راهکارهای قانونی مندرج درقوانین (از جمله قانون حداکثر استفاده از توان فنی و مهندسی تولیدی و صنعتی و اجرایی کشور دراجرای پروژه ها و ایجاد تسهیلات به منظور صدور خدمات - مصوب 1375 - و قانون برگزاری مناقصات - مصوب 1383 -) استفاده نمایند.

تبصره - در مورد پروژه های موضوع این آیین‌نامه که از محل بودجه عمومی دولت و یا اعتبارات و درآمدها و تسهیلات دستگاه های اجرایی اجرا نمی شود اعمال قانون حداکثر استفاده از توان فنی و مهندسی تولیدی و صنعتی و اجرایی کشور در اجرای پروژه ها و ایجاد تسهیلات به منظور صدور خدمات - مصوب 1375- و سایر قوانین و مقرراتی که ناظر به اجرای پروژه ها از محل اعتبارات عمومی دولت و دستگاه های اجرایی است، موضوعیت نخواهد داشت.

محمدرضا رحیمی - معاون اول رئیس جمهور

پیوست (1)
متن ماده 12 پروتکل کیوتو

1- بدین وسیله مکانیزم توسعه پاک تعریف می‌شود.

2- هدف از مکانیزم توسعه پاک کمک به اعضای مندرج نشده در ضمیمه (1) جهت دستیابی به توسعه پایدار و کمک به هدف نهایی کنوانسیون و همچنین مساعدت به اعضای مندرج در ضمیمه (1) برای نیل به رعایت تعهدات کاهش و محدودیت کمی انتشار به موجب ماده (3) می‌باشد.

3- به موجب مکانیزم توسعه پاک:

الف- اعضای مندرج نشده در ضمیمه (1) از فعالیت های پروژه که منجر به کاهش نشر تایید شده می‌شودن، بهره خواهند برد؛ و

ب - اعضای مندرج در ضمیمه (1) می‌توانند از کاهش نشر تایید شده که از فعالیت های پروژه مزبور حاصل شده است برای کمک به رعایت تعهدات کاهش و محدودیت کمی نشر به موجب ماده (3) به گونه ای که کنفرانس اعضاء که به عنوان اجلاس اعضای این پروتکل فعالیت می کند معین کرده است، استفاده نمایند.

4- مکانیزم توسعه پاک منوط به اختیار و راهنمایی کنفرانس اعضا که به عنوان اجلاس اعضای این پروتکل فعالیت می کند، خواهد بود و هیات اجرایی مکانیزم توسعه پاک بر آن نظارت خواهد کرد.

5- کاهش نشر که از هر فعالیت پروژه ای حاصل می‌شود باید به وسیله موسسات عملیاتی که توسط کنفرانس اعضاء که به عنوان اجلاس اعضای این پروتکل فعالیت می کند انتخاب می گردند بر اساس موارد زیر تایید گردد:

الف - مشارکت داوطلبانه که توسط هر عضو مورد بحث پذیرفته شده باشد.

ب - منافع واقعی، قابل اندازه گیری و دراز مدت که با کاهش تغییر آب و هوا ارتباط دارد و

پ - کاهش نشری که اضافه بر مقداری است که در غیاب فعالیت پروژه تایید شده حاصل خواهد شد.

6- مکانیزم توسعه پاک در صورت لزوم به تامین وجه فعالیت های پروژه ای تایید شده کمک خواهد کرد.

7- کنفرانس اعضا که به عنوان اجلاس اعضای این پروتکل فعالیت می کند در نخستین جلسه خود، الگوها و رویه هایی را با هدف تضمین شفافیت، کارآیی و قابلیت پاسخگویی از طریق ممیزی مستقل و تایید فعالیت های پروژه تعیین خواهد کرد.

8- کنفرانس اعضا که به عنوان اجلاس اعضای این پروتکل فعالیت می کند تضمین خواهد نمود که بخش از عایدات فعالیت های پروژه تایید شده برای تامین هزینه های اجرایی و نیز کمک به اعضای در حال توسعه ای که به ویژه در برابر تاثیرات نامطلوب تغییر آب و هوا از لحاظ تامین هزینه های انطباق آسیب پذیر هستند، به کار می رود.

9- مشارکت به موجب مکانیزم توسعه پاک از جمله در فعالیت های موضوع جزء (الف) بند (3) فوق و کسب کاهش نشر شده، می‌تواند موسسات خصوصی و یا دولتی را در بر می‌گیرد و تابع هر گونه راهنمایی که ممکن است توسط هیات اجرایی مکانیزم توسعه پاک ارایه گردد، می‌باشد.

10 - کاهش نشر تایید شده که در طی دوره زمانی از سال 2000 میلادی (1379 هجری شمسی) تا آغاز اولین دوره تعهد به دست آمده است می‌تواند جهت کمک به تحقق رعایت در اولین دوره تعهد به کار رود.

11- کنفرانس اعضا که به عنوان اجلاس اعضای این پروتکل فعالیت می کند در چهارمین جلسه خود مفاهیم ضمنی بند (10) فوق را تجزیه و تحلیل خواهد کرد.

پیوست (2)
معیارهای توسعه پایدار در ارتباط با پروژه های مکانیسم توسعه پاک پروتکل کیوتو
مرجع ملی هنگام بررسی پروژه ها، سه معیار زیر را برای توسعه پایدار در نظر می‌گیرد:

الف - معیارهای زیست محیطی

الف - 1- اثر پروژه بر کیفیت محیط زیست محلی (آلودگی هوا، آب و پسماندهای جامد و هر گونه اثر منفی و یا مثبت پروژه نظیر آلودگی صوتی، ایمنی، آلودگی بصری و ترافیک)

الف - 2- تغییر در کاربری منابع طبیعی (اثر پروژه بر دسترسی جوامع محلی به منابع طبیعی، پایداری استفاده از منابع آب، مواد معدنی و سایر منابع تجدید ناپذیر و بهره وری استفاده از منابع طبیعی)

الف - 3- اثر پروژه بر تنوع زیستی و اکوسیستم

ب - معیارهای اقتصادی

ب - 1- اثر پروژه بر نیازهای ارزی، فعالیت های اقتصادی منطقه، هزینه انرژی و سرمایه گذاری مستقیم خارجی.

ب - 2- آثار مثبت و منفی پروژه بر انتقال تکنولژی، تبحرهای کارشناسی محلی و ایجاد تجربه در زمینه های مشابه.

ج- معیارهای اجتماعی

ج - 1- همسویی با اولویت های توسعه ملی، استانی و محلی (اثر پروژه بر دسترسی خدمات عمومی، بر جابه جایی جوامع و رسیدن به اهداف توسعه بخشی)

ج - 2- عدالت اجتماعی و فقرزدایی (اثر پروژه بر اشتغال زایی به تفکیک نوع شغل و دوره زمانی، اثر پروژه بر ساختار اجتماعی جوامع و میراث فرهنگی - اجتماعی و بر توسعه محلی)