ماده 24 قانون نحوه اجرای محکومیت‌های مالی مصوب 1393/07/15

مستثنیات دین:

• اموالی هستند که قانونگذار به لحاظ حفظ شان و ضرورت زندگی مدیون و افراد تحت تکفل وی، از توقیف و وصول مطالبات از آن توسط طلبکاران مصون نگه داشته است. 

موارد مستثنیات دین به طور حصری:

1. منزل مسکونی: در شان محکوم‌علیه در حالت اعسار او
2. اثاثیه مورد نیاز زندگی: برای رفع حوائج ضروری محکوم‌علیه و افراد تحت تکفل وی
3. آذوقه موجود: به قدر احتیاج محکوم‌علیه و افراد تحت تکفل وی
4. کتب و ابزار علمی و تحقیقاتی: برای اهل علم و تحقیق متناسب با شان آنها
5. وسایل و ابزار کار: برای امرار معاش ضروری محکوم‌علیه و افراد تحت تکفلش
6. تلفن مورد نیاز مدیون
7. مبلغ ودیعه اجاره: مشروط بر اینکه پرداخت اجاره‌بها بدون آن موجب عسر و حرج گردد و عین مستاجره مورد نیاز مدیون بوده و بالاتر از شان او نباشد

ماده 26 آیین‌نامه نحوه اجرای محکومیت‌های مالی

• تشخیص مصادیق مستثنیات دین مذکور در ماده 24 قانون و کم و کیف آن با رعایت عرف و اوضاع و احوال فعلی شخص، با دادگاه مجری حکم است. دادگاه می‌تواند در‌‌ صورت نیاز موضوع را به کارشناس ارجاع نماید.
• از آنجا که یارانه به افراد کم درآمد جامعه پرداخت می‌گردد، در صورتی که توقیف آن موجب اخلال در امور زندگی آنان گردد، قضات اجرای احکام از توقیف و برداشت آن به نفع محکوم له خودداری نمایند. در هر حال، توقیف و برداشت آن منحصر به یارانه‌ای است که به شخص محکوم تعلق می‌گیرد و تسری به سایر اعضای خانواده ندارد.

ماده 27 آیین‌نامه نحوه اجرای محکومیت‌های مالی

• محکوم‌علیه می‌تواند با رضایت خود مالی را که جزء مستثنیات دین است جهت استیفاء محکوم ‌به معرفی نماید.

فروش منزل مسکونی محکوم‌علیه در صورت مازاد بودن بر نیاز و شان عرفی

1. شرایط فروش:
• اعسار محکوم‌علیه: ناتوانی در پرداخت بدهی
• عدم وجود مال دیگر: در دسترس نبودن مال دیگری برای پرداخت بدهی
• بیش از نیاز و شان عرفی بودن منزل: منزل مسکونی باید بیش از نیاز و شان عرفی محکوم‌علیه در حالت اعسارش باشد.
• عدم تمایل محکوم‌علیه به فروش: محکوم‌علیه حاضر به فروش منزل مسکونی خود تحت نظارت مرجع اجراکننده رای نباشد.
2. مراحل فروش:
• تقاضای محکوم‌له: طلبکار از مرجع اجراکننده حکم تقاضای فروش منزل مسکونی را می‌کند.
• رعایت تشریفات قانونی: مراحل قانونی فروش منزل مسکونی باید رعایت شود.
• فروش منزل: منزل مسکونی با حکم مرجع اجراکننده حکم به فروش می‌رسد.
• پرداخت دیون: مازاد بر قیمت منزل مناسب عرفی، صرف تادیه دیون (پرداخت بدهی) محکوم‌علیه خواهد شد.
3. استثناء:
• اگر استیفای محکوم‌به به طریق سهل‌تری مانند استیفاء از محل منافع بخش مازاد منزل مسکونی محکوم‌علیه یا انتقال سهم مشاعی از آن به شخص ثالث یا طلبکار امکان‌پذیر باشد، از طریق این موارد اقدام خواهد شد.

شرایط وصول محکوم‌به از عوض مستثنیات دین:

• تبدیل شدن مستثنیات دین به عوض:
• به دلیل حکم قانون (مانند طرح‌های عمرانی)
• یا از بین رفتن آن و دریافت عوض
• عدم قصد تهیه موضوع نخستین:
• مدیون قصد تهیه مسکن جدید (در مثال تبدیل مسکن به وجه) را نداشته باشد.